Một trải nghiệm thật của người Việt tại Mỹ khi lần đầu đối mặt với hóa đơn y tế khổng lồ, từ đó nhận ra tầm quan trọng của bảo hiểm y tế – thứ không thể thiếu để tồn tại ở đất nước có chi phí chăm sóc sức khỏe đắt nhất thế giới.
Tôi vẫn nhớ rõ buổi sáng hôm đó, khi cơn đau dạ dày hành hạ khiến tôi phải vào phòng cấp cứu ở một bệnh viện gần nơi ở. Tưởng chỉ đơn giản là kiểm tra, uống thuốc và về, ai ngờ vài ngày sau, tôi nhận được một hóa đơn khiến mình choáng váng: gần 2.800 USD. Đó là lần đầu tiên tôi hiểu thế nào là "đắt đỏ" trong hệ thống y tế Mỹ. Và cũng từ đó, hành trình tìm hiểu – và cuối cùng là mua bảo hiểm y tế – bắt đầu.
Ở Việt Nam, một lần đi khám bệnh chỉ tốn vài trăm nghìn đồng, thậm chí có bảo hiểm y tế nhà nước thì chỉ mất một phần nhỏ. Nhưng ở Mỹ, mọi thứ đều tính bằng đô la, và tính rất kỹ. Một viên thuốc giảm đau có thể giá 50 USD, một lần chụp X-quang vài trăm USD, còn một đêm nằm viện có thể lên đến hàng ngàn. Khi tôi hỏi bạn bè, nhiều người cười: “Ở Mỹ mà không có bảo hiểm, đừng bệnh nhé!”. Lúc đó tôi mới hiểu, đây không phải lời nói đùa.
Tôi từng nghĩ, mình còn trẻ, sức khỏe tốt, cần gì bảo hiểm. Nhưng sau hóa đơn y tế đầu tiên, tôi nhận ra: ở Mỹ, bạn không cần bệnh nặng để rỗng ví – chỉ cần một lần đi cấp cứu cũng đủ khiến bạn nợ cả năm trời.
Mỹ có hàng trăm công ty bảo hiểm y tế, với các gói khác nhau, quy trình đăng ký khác nhau, thuật ngữ chuyên ngành phức tạp. Tôi mất gần hai tuần để hiểu rõ các khái niệm cơ bản như:
Chỉ riêng việc hiểu những thuật ngữ này cũng đủ khiến tôi bối rối. Một người bạn Mỹ còn nói đùa: “Muốn hiểu bảo hiểm y tế ở Mỹ, bạn phải có… bằng đại học về bảo hiểm”.
Khi tôi bắt đầu tìm hiểu, trang HealthCare.gov – cổng thông tin chính thức – đưa ra hàng chục lựa chọn. Có gói rẻ chỉ 120 USD/tháng, có gói đến 450 USD/tháng. Tôi phải cân nhắc giữa giá, mức chi trả, và bệnh viện trong mạng lưới (in-network). Nếu chọn sai, bạn có thể tiết kiệm vài chục đô nhưng phải trả hàng ngàn khi cần chữa bệnh.
Tôi nhờ một người tư vấn miễn phí (gọi là navigator) để hiểu rõ hơn. Họ giúp tôi so sánh gói Silver và Bronze – hai gói phổ biến nhất. Gói Bronze rẻ nhưng deductible cao (nghĩa là phải trả nhiều trước khi bảo hiểm bắt đầu giúp), trong khi gói Silver đắt hơn một chút nhưng có trợ giá tốt nếu thu nhập thấp.
Ở Mỹ, nếu bạn làm việc toàn thời gian, đa số công ty sẽ cung cấp bảo hiểm y tế cho nhân viên – gọi là employer-sponsored health insurance. Nhưng tôi khi đó chỉ làm bán thời gian trong nhà hàng, nên không đủ điều kiện. Nhiều người trong cộng đồng Việt cũng như tôi: làm việc tự do, part-time, hoặc tự kinh doanh. Với nhóm này, mua bảo hiểm cá nhân là lựa chọn duy nhất.
Thật ra, nhiều người cố gắng tránh mua vì thấy phí cao. Nhưng rủi ro là rất lớn: nếu chẳng may bị tai nạn hoặc nhập viện, chi phí có thể vượt quá thu nhập cả năm. Một người quen tôi bị ngã xe, gãy tay, nằm viện 3 ngày, ra viện nhận hóa đơn hơn 40.000 USD. Anh ấy phải thương lượng và trả góp suốt gần 3 năm.
Một năm sau, tôi chính thức có bảo hiểm. Gói của tôi có mức premium 230 USD/tháng, deductible 2.000 USD. Lúc đầu, tôi vẫn thấy đắt. Nhưng đến khi bị cúm nặng và phải đi khám, tôi mới nhận ra giá trị thực sự. Thay vì trả hơn 300 USD như trước, tôi chỉ trả 30 USD copay. Thuốc cũng được bảo hiểm chi trả phần lớn. Cảm giác đó thật sự như được cứu, không chỉ về tiền bạc mà còn về tinh thần.
Qua trải nghiệm cá nhân, tôi nhận ra hệ thống y tế ở Mỹ phản ánh sự phân hóa rõ rệt. Người giàu có bảo hiểm tốt – được chăm sóc nhanh, ở bệnh viện chất lượng cao. Người thu nhập thấp, dù có trợ cấp, vẫn gặp khó khăn khi chọn bác sĩ hoặc chờ đợi lâu. Điều này khiến nhiều người Mỹ, đặc biệt là cộng đồng nhập cư, phải chấp nhận điều trị muộn hoặc bỏ qua các xét nghiệm định kỳ vì chi phí.
Tôi từng nói chuyện với một cô chú người Việt lớn tuổi, không có bảo hiểm vì nghĩ “không đi khám bao giờ thì mua làm gì”. Khi chú bị đau tim, hóa đơn hơn 90.000 USD khiến cả gia đình phải vay mượn. Họ nói: “Giờ có cho lại, chú cũng không dám không mua nữa”. Câu chuyện ấy khiến tôi nhớ mãi.
May mắn là chính phủ Mỹ có nhiều chương trình hỗ trợ. Nếu thu nhập thấp hơn một mức nhất định, bạn có thể đủ điều kiện nhận:
Nếu bạn là người mới sang, hãy kiểm tra kỹ đủ điều kiện từng bang. Một số bang (như California, New York, Washington) có chính sách cởi mở hơn cho người nhập cư. Đừng ngại hỏi – vì một chút thông tin có thể giúp bạn tiết kiệm hàng nghìn đô.
Bảo hiểm không chỉ giúp giảm chi phí – nó còn mang lại cảm giác an tâm. Khi biết mình có một “lá chắn”, bạn sẽ không còn nơm nớp lo sợ mỗi khi thấy đau hay sốt. Nhiều người Việt ở Mỹ vẫn có tâm lý “chịu được thì thôi”, nhưng trong một môi trường y tế đắt đỏ, sự chủ quan có thể trả giá bằng cả tài chính lẫn sức khỏe.
Tôi từng mất ngủ nhiều đêm chỉ vì sợ hóa đơn y tế. Sau khi có bảo hiểm, tôi mới dám đi khám, dám xét nghiệm và quan tâm sức khỏe thật sự. Đó là một thay đổi lớn trong cách tôi sống ở Mỹ.
Cuộc sống ở Mỹ dạy tôi rằng: có những thứ tưởng là tốn kém, thực ra là khoản đầu tư cho sự bình yên. Bảo hiểm y tế chính là một trong số đó. Đừng đợi đến khi bị bệnh mới tìm hiểu, vì khi đó bạn sẽ học bài học ấy bằng tiền – rất nhiều tiền.
Với người Việt mới sang, việc tìm hiểu bảo hiểm y tế có thể phức tạp và rối rắm, nhưng hãy bắt đầu từ những bước nhỏ: tìm hiểu trên HealthCare.gov, hỏi người tư vấn miễn phí, hoặc nhờ bạn bè đã có kinh nghiệm. Một ngày nào đó, bạn sẽ cảm ơn chính mình vì đã làm điều đó sớm.
Và nếu ai hỏi tôi điều gì khiến tôi trưởng thành nhanh nhất sau khi sang Mỹ, câu trả lời chắc chắn là: hiểu được giá trị của bảo hiểm – và sự đắt đỏ của một viên thuốc nơi đất nước này.
