Chia sẻ chân thật của Hùng về 10 năm sống tại Mỹ: từ cú sốc văn hóa, học hỏi cách giao tiếp, xây dựng sự nghiệp, cho đến cách giữ gìn bản sắc Việt giữa môi trường đa văn hóa.
Lời mở đầu
Tôi là Hùng, một người Việt đã trải qua hơn mười năm sống và làm việc tại Mỹ. Khi viết những dòng này, tôi ngồi trong căn bếp nhỏ của mình ở Houston, nơi tôi gọi là nhà, dù nửa trái tim vẫn hướng về quê hương Việt Nam. Tôi muốn kể lại hành trình mà tôi đã đi qua: đầy thử thách, có những lần bật khóc giữa đêm, cũng có những khoảnh khắc tự hào đến nghẹn ngào. Đây không phải là danh sách mẹo vặt, mà là câu chuyện thật của một người đàn ông rời xa quê hương, học cách tồn tại, thích nghi và trưởng thành trên đất Mỹ.
Tôi đến Mỹ vào một buổi tối mùa thu. Cái lạnh len lỏi ngay khi vừa bước ra khỏi cửa sân bay. Tôi còn nhớ mùi khô hanh của lá, ánh đèn vàng dài bất tận trên xa lộ, và cảm giác lạc lõng đến tột cùng. Người đón tôi là một người bạn của gia đình, anh chở tôi về một căn phòng thuê tạm. Đêm đầu tiên, tôi nằm trên chiếc giường lạ, nghe tiếng gió rít qua khe cửa sổ và tự hỏi: "Mình đã làm gì thế này?".
Những tuần sau đó là chuỗi ngày tôi sẽ không bao giờ quên: lạc đường trong siêu thị khổng lồ, đứng ngơ ngác trước máy bán vé tự động của xe buýt, cố hiểu từng câu tiếng Anh mà mọi người nói nhanh như gió. Tôi đã học tiếng Anh ở Việt Nam, nhưng khi đối diện thực tế, tôi chỉ kịp bắt được vài từ. Mỗi tối, tôi ghi chép những từ mới, lặp đi lặp lại đến khi miệng mỏi nhừ. Có hôm mệt quá, tôi bật khóc, nhớ nhà, nhớ bát phở nóng của mẹ, nhớ tiếng rao quen thuộc của những gánh hàng rong.
Cú sốc văn hóa không chỉ là khác biệt ngôn ngữ. Tôi sốc khi thấy mọi người ở đây quá thẳng thắn. Sếp góp ý trực diện, đồng nghiệp phản biện ngay giữa cuộc họp. Lúc đầu tôi thấy bị "sỉ nhục", nhưng rồi hiểu ra đó là cách họ tôn trọng công việc. Tôi cũng từng sốc khi bạn bè rủ nhau chia tiền từng cent sau bữa ăn, trong khi ở Việt Nam hay có kiểu "tôi mời". Có lần tôi vô tư đặt tay lên vai đồng nghiệp để chụp hình, và nhận lại ánh nhìn ngạc nhiên — hóa ra ở Mỹ, không gian cá nhân là điều rất được coi trọng.
Giai đoạn khó nhất là khi tôi mất việc sau sáu tháng vì công ty cắt giảm nhân sự. Tôi bơ vơ, visa sắp hết hạn, tiền tiết kiệm cạn dần. Tôi ngủ không yên, mỗi sáng tỉnh dậy là cảm giác nghẹn ở cổ. Nhưng cũng chính lúc đó, tôi học được cách tự đứng dậy: viết lại resume, tham gia các buổi networking, gửi hàng chục email mỗi ngày. Một tháng sau, tôi nhận được lời mời phỏng vấn, và rồi một công việc mới. Tôi nhớ mãi cảm giác bước ra khỏi phòng phỏng vấn, gió đầu đông táp vào mặt, nhưng tim nóng rực vì hi vọng.
Tôi dần nhận ra, để sống tốt ở Mỹ, không chỉ cần tiếng Anh mà còn cần hiểu cách người Mỹ nghĩ và giao tiếp. Ở đây, "How are you?" không phải là câu hỏi cần câu trả lời chi tiết; nó giống như "Xin chào". Khi ai đó khen bạn chiếc áo, bạn chỉ cần nói "Thank you", đừng giải thích dài dòng. Tôi cũng học cách nói "No" rõ ràng khi không thể nhận việc, thay vì nói vòng vo. Ban đầu tôi sợ mất lòng, nhưng rồi thấy họ trân trọng sự thẳng thắn ấy.
Tôi còn học được cách lắng nghe đa chiều. Mỹ là nơi hội tụ đủ mọi nền văn hóa. Tôi có đồng nghiệp gốc Ấn, bạn cùng phòng gốc Mexico, hàng xóm là cặp vợ chồng Hàn Quốc. Mỗi bữa ăn, mỗi câu chuyện là một bài học. Tôi từng được mời ăn curry Ấn cay xè, được nghe kể về Tết Trung Thu Hàn Quốc, và cũng đã mời họ món phở bò của mình. Tôi hiểu ra: hòa nhập không có nghĩa là đánh mất bản sắc, mà là mở lòng đón nhận cái mới.
Khi công việc đã ổn định hơn, tôi tập trung xây dựng sự nghiệp. Ở Mỹ, không ai đánh giá bạn chỉ bằng bằng cấp. Quan trọng là bạn làm được gì. Tôi chủ động xin thêm dự án khó, tình nguyện làm ngoài giờ để học thêm kỹ năng. Tôi đăng ký các khóa học ngắn hạn, từ lập trình Python đến kỹ năng thuyết trình. Từng bước, tôi được tin tưởng giao các dự án lớn hơn. Mỗi lần được sếp khen, tôi nhớ về chàng trai run rẩy trong buổi phỏng vấn đầu tiên, thấy mình đã đi xa biết bao.
Đàm phán lương cũng là trải nghiệm đáng nhớ. Ở Việt Nam tôi hiếm khi mặc cả, nhưng ở Mỹ, nếu không tự định giá, bạn sẽ thiệt thòi. Lần đầu tôi chỉ gật đầu với mức lương đề nghị. Sau vài năm, tôi tìm hiểu thị trường, chuẩn bị dữ liệu và tự tin thương lượng. Kết quả là tăng lương đáng kể. Bài học ở đây: giá trị của bạn do chính bạn đặt ra, nhưng phải kèm bằng chứng thuyết phục.
Dù bận rộn, tôi luôn tìm cách giữ gìn văn hóa Việt. Tôi nấu ăn Việt, dạy con (nếu bạn có con sau này) nói tiếng mẹ đẻ, và duy trì Tết cổ truyền. Tôi cùng nhóm bạn người Việt tổ chức gói bánh chưng mỗi dịp Tết, tụ tập cùng nhau hát những bài nhạc Xuân quen thuộc. Khi mùi lá dong, mùi thịt mỡ bốc lên, tôi thấy lòng ấm áp lạ thường. Chính những khoảnh khắc ấy nhắc tôi rằng, dù đi đâu, mình vẫn là người Việt.
Cuộc sống ở Mỹ dạy tôi kỷ luật tài chính. Tôi học cách lập ngân sách, trả nợ thẻ tín dụng đúng hạn, xây dựng credit score. Tôi nhớ lần đầu được chấp thuận mua xe trả góp, cảm giác vừa vui vừa lo. Vui vì thấy mình dần hoà nhập, lo vì trách nhiệm mới. Tôi cũng dần hiểu về bảo hiểm y tế, thuế thu nhập và các khoản khấu trừ. Không ai chỉ từng bước, tôi tự học qua từng hóa đơn, từng cuộc gọi với ngân hàng.
Điều khiến tôi vững vàng nhất chính là cộng đồng. Tôi tham gia hội người Việt ở địa phương, nơi mọi người giúp đỡ nhau từ việc tìm phòng trọ, chia sẻ công việc, đến nấu bữa cơm quê. Có những đêm mùa đông, chúng tôi quây quần bên nồi lẩu, kể chuyện cũ, cười vang như thể đang ở Hà Nội. Những tình bạn đó giúp tôi cảm thấy mình không hề đơn độc giữa đất khách.
Mỗi lần về Việt Nam là một lần trào dâng cảm xúc. Tôi nhớ lần đầu về sau ba năm, bước ra sân bay Nội Bài thấy bố mẹ đứng chờ, tóc đã bạc đi nhiều. Tôi ôm mẹ thật chặt, hít mùi hương quen thuộc, cảm giác như chưa từng xa cách. Những ngày ở quê, tôi đi khắp nơi, gặp bạn cũ, ăn những món bình dị. Và rồi, ngày bay lại, tôi lại nghẹn ngào. Sống xa quê là vậy: trái tim lúc nào cũng chia làm hai nửa.
Sau mười năm, tôi không còn là chàng trai bỡ ngỡ nơi xứ lạ. Tôi đã có công việc ổn định, nhóm bạn thân thiết, và một mái ấm nhỏ. Nhưng hơn hết, tôi học được giá trị của kiên nhẫn và lòng dũng cảm. Mỹ cho tôi cơ hội, nhưng cũng thử thách tôi đến tận cùng. Nếu có lời khuyên cho những ai sắp sang đây, tôi chỉ muốn nói: hãy chuẩn bị tâm lý, hãy học cách chấp nhận thất bại, và đừng quên gốc rễ của mình. Mỗi khó khăn bạn trải qua sẽ biến thành hành trang quý giá.
Viết lại những điều này, tôi thấy lòng nhẹ nhõm. Tôi biết cuộc hành trình vẫn còn tiếp diễn, nhưng tôi cũng biết mình đủ mạnh mẽ để bước tiếp. Nếu bạn đang chuẩn bị đến Mỹ, chúc bạn can đảm, kiên trì và luôn giữ được trái tim ấm áp của người Việt.
